Suriye’de ateşkes yerine ‘şiddet durdurulacak’

Münih’te sabah saatlerinde 17 ülkenin bakanlarının ikili ve üçlü görüşmeleri baÅŸladı. AkÅŸam saatlerinde baÅŸlayan Uluslararası Suriye Destek Grubu toplantısı öncesi birbirine yakın görüşteki taraflar koordinasyon toplantıları yaptı. Bu süreçlere Suriyeli muhalif örgüt SMDK’nın Cenevre görüşmeleri için oluÅŸturduÄŸu Yüksek Müzakere Heyeti’nin lideri Riyad Hicab da dâhil oldu.

Toplantı öncesi görüşme trafiÄŸinde ateÅŸkes konusunda uzlaÅŸmanın zorluÄŸu ortaya çıktı. Onun yerine insani krize odaklanmaya karar veren liderler, öncelikle kuÅŸatma altındaki bölgelerde açlık çeken, ilaç ve suya bile eriÅŸimi olmayan insanlara yardım ulaÅŸtırılmasının aciliyeti üzerinde durdu. Bir yandan Cenevre’de masaya dönmek için Rusya ve rejiminin saldırılarının son bulması ÅŸartından vazgeçmediÄŸini belirten SMDK, insani yardıma öncelik verilmesi kararına da destek verdi. Ä°kili görüşmelerin ardından Al Jazeera'ye bilgi veren SMDK kaynakları, "ateÅŸkesle ilgili ümitli olmak zorundayız" dedi. ÖnceliÄŸin önümüzdeki birkaç gün içinde insani yardımların ulaÅŸtırılmasına verileceÄŸini belirtti.

Yaklaşık beÅŸ saat süren USDG toplantısının ardından Rus DışiÅŸleri Bakanı Lavrov ve Türk DışiÅŸleri Bakanı ÇavuÅŸoÄŸlu baÅŸta olmak üzere bakanlar salondan ayrıldı. Lavrov’un beraberindeki heyet gazetecilere basın toplantısının on beÅŸ dakika içinde baÅŸlayacağını duyurdu. Ancak uzun bir aranın ardından bakanlar aynı salona geri döndü ve toplantı bir kez daha baÅŸladı.

Toplantı ikinci kez bittiğinde Lavrov, ABD Dışişleri Bakanı Kerry ve BM Suriye Özel Temsilcisi De Mistura kameraların karşısına geçti.

‘Ãœlke genelinde saldırılar durdurulacak’

Açıklamaya John Kerry başladı ve Suriye halkının günlük yaşantısını değiştirecek bir plan üzerinde uzlaşıldığını söyledi:

“Bugün Münih’te hem insani tarafta hem de saldırıların durdurulması tarafında geliÅŸme kaydettik. Bugünden itibaren bir hafta içerisinde ülke genelinde ÅŸiddetin ve saldırıların durdurulmasında karar kıldık. DAEÅž ve Nusra dışında Suriye’deki tüm tarafları kapsayacak.”

Kerry, bu iki kararın uygulanması için iki görev gücü oluşturulacağını, bu grupların hem insani yardımların ulaştırılmasını hem de saldırıların durdurulmasını gözlemleyeceğini ve garanti altına alacağını söyledi. Saldırıların durdurulması, insani yardımların ulaşması için bir ön şart değil ancak bu işi kolaylaştıracağı için hızla uygulanması gerektiğine karar verildi.

İnsani yardımların ulaştırılması için USDG ve BM yetkililerinden oluşacak görev gücü çalışmaya 12 Şubat itibariyle başlayacak. Sahadaki tüm gruplar üzerinde etkili olabilecek ülkelerden yetkililerin oluşturacağı grup, USDG ülkelerine haftalık rapor sunacak.

Saldırıların durdurulması için oluÅŸturulacak görev gücü de sahadaki gruplar üzerinde etkili olan USDG ülkelerinin askeri ve siyasi yetkililerinden oluÅŸacak. BM sadece sekretaryasını yürütecek, bu grubun liderliÄŸini ABD ve Rusya’nın ortak olarak üstlenecek.

AteÅŸkes ve ‘saldırıların durdurulması’ arasındaki farkı da şöyle açıkladı:

“AteÅŸkes, büyük yasal zorunluluklar gerektiriyor. Saldırıların durdurulması için ise böyle bir zorunluluk yok. AteÅŸkes, kalıcı ÅŸekilde çatışmanın sona ermesi demek, ancak saldırıların durdurulması, sürecin gidiÅŸatına göre saldırılara bir süre ara verilmesi anlamına geliyor.”

Lavrov’dan da Nusra ve IŞİD vurgusu

Rus DışiÅŸleri Bakanı Lavrov açıklamasından Kerry’den farklı bir dil kullanarak, bir hafta içinde ‘saldırıların durdurulması için yöntem belirleneceÄŸini’ söyledi. Saldırıların durdurulmasının ardından geliÅŸme kaydedilebilirse, silahlı çatışmaların tamamen sona erdirilmesi için Viyana görüşmelerine devam edileceÄŸini dile getirdi. Ä°nsani yardımların da ‘diÄŸer bütün sorunları hiçe sayarak’ tüm ülkeye ulaÅŸtırılacağını söyledi:

“Hükümet bu konuda yardımcı olacak. Muhalefet de söz verdi, kuÅŸatma altındaki alanlarda geçiÅŸe izin verecek. Saldırıların durdurulması sırasında Nusra ve IŞİD hedefleri vurulmaya devam edecek.”

Madaya baÅŸta üzere Suriye’de açlıktan en fazla ölümlerin yaÅŸandığı bölgeler, çoÄŸunlukla rejim kuÅŸatması altında. Suriye muhalefeti, Cenevre görüşmeleri baÅŸlamadan önce, konuyla ilgili alınan BM Güvenlik Konseyi kararını hatırlatarak bu bölgelere insani yardımın ulaÅŸtırılmasını da ÅŸart koÅŸmuÅŸtu.

De Mistura: AteÅŸkes deÄŸil, daha kolay ve daha etkili

De Mistura da bu kez insani yardımları ulaÅŸtırmada sorunla karşılaÅŸtıkları zaman arkalarında olacak olan USDG ülkelerine döneceklerini belirtti. Suriye halkının görüşmelerin nasıl yapılacağının görüşülmesinden artık sıkıldığını hatırlatan De Mistura, Suriyelilerin insani yardımların ulaÅŸtırılması ve bombardımanın durmasını istediÄŸini, Münih’te bu iki talep için de geliÅŸme kaydedildiÄŸini söyledi:

“Ä°nsani yardımların ulaÅŸtırılması için havadan Deyrezzor dâhil yedi bölgede en geç Pazartesi ya da Salı uygulamaya baÅŸlayacağız. Ãœzerinde karar kıldığımız ikinci geliÅŸme de, ÅŸiddet ve saldırıların durdurulması, ateÅŸkes deÄŸil. Bir açıdan ulaşılması ateÅŸkesten daha kolay ve etkisi çok daha fazla.”

Yardımın ilk olarak ulaştırılacağı diğer bölgeler Fuah, Kafraya, Şam kırsalı, Madaya, Muadimiye ve Kafr Batna.

Esed’in geleceÄŸi ve geçiÅŸ süreci

Taraflar, toplantıya katılan 17 ülkenin tümünün bu sözlere bağlı kalmasıyla kararların pratiğe döküleceğini, önümüzdeki bir haftanın tarafların kararlılığını test etmek için çok önemli olduğunu da dile getirdi.

Kerry, saldırıların durdurulmasının Esed’e güvenli bir alan saÄŸlamak anlamına gelmeyeceÄŸini, Esed görevde kaldıkça ‘teröristlerin de güçlendiÄŸini’ söyledi.

Daha önce iki kez Viyana’da bir araya gelen ve geçiÅŸ süreci için bir takvim üzerinde anlaÅŸan ülkeler, bu takvime baÄŸlılık konusunda mutabık. Buna göre Cenevre görüşmelerinin baÅŸlamasından itibaren altı aylık sürede bir geçiÅŸ hükümeti oluÅŸturulacak, ardından da 18 ay içinde ülkede seçimlere gidilecek. GeçiÅŸ süreci boyunca Esed’in konumu ise belirsizliÄŸini koruyor.

SMDK Yüksek Müzakere Heyeti Sözcüsü Salim Muslat, kararları memnuniyetle karşıladıklarını, eÄŸer uygulamada baÅŸarılı olunursa Cenevre’de masaya oturacaklarını söyledi.

Toplantıya katılan Ä°ngiliz DışiÅŸleri Bakanı Hammond bir açıklama yaparak, kararların ancak Rusya’nın bombardımanının durması ve rejimin davranışının deÄŸiÅŸmesi durumunda uygulanmasının mümkün olduÄŸunu söyledi.

Kerry ve Lavrov’un açıklaması öncesinde baÅŸkent Paris’te konuÅŸan Fransa BaÅŸkanı Hollande da, Rusya’nın Esed’e destek veren hava bombardımanına son verme çaÄŸrısı yaptı.

Rusya'dan ateşkes önerisi

Toplantı öncesinde ABD ve Rus dışişleri bakanları da ikili görüşme yaptı. Lavrov görüşme öncesinde Rusya'nın bir ateşkes için önerisini hazırlayarak sunduğunu, ABD ve diğer ülkelerin yanıtını beklediğini söylemişti.

Kerry ise SMDK heyetiyle yaptığı toplantının ardından bir araya geldiği Lavrov ile görüşmesinin başında, 'Suriye'de olup bitenlerle ilgili her açının konuşulacağı ciddi bir görüşme yapmayı umduğunu' söylemekle yetindi. "Açıkçası, bir noktada insani yardım geçişi ve ateşkesle ilgili ilerleme sağlamak istiyoruz" dedi.

Ancak Münih’ten ateÅŸkes yerine saldırıların ve ÅŸiddetin durdurulması kararı çıktı.

Cenevre'ye ara verilmesinin ardından ilk toplantı

Suriye'deki krize siyasi çözüm arayışı için 25 Ocak'ta Cenevre'de başlaması planlanan, ancak tarafların uzlaşamaması üzerine 29 Ocak'a ertelenen görüşmelerden bir sonuç alınamadı. Muhalefet, Rusya'nın ve rejimin saldırıları durmadığı sürece müzakere masasına oturmayacağını açıkladı. Bombardımanın durmasının BM Güvenlik Konseyi kararı olduğunu hatırlatarak, bu karara uyulmasını talep etti. BM Suriye Özel Temsilcisi Steffan De Mistura da görüşmelere 25 Şubat'a kadar ara verdi.

Sorunun parçası olan küresel ve bölgesel güçler Münih'te bir araya gelerek ateşkesi öngören BMGK kararının nasıl uygulanacağını tartışmaya karar verdi. 11 Şubat'ta başlayan toplantı öncesi konuşan SMDK Yüksek Müzakere Heyeti sözcüsü Salim Muslat, Cenevre'ye geri dönülmesi için BMGK kararının yerine getirilerek acilen ateşkesin sağlanması gerektiğini söyledi. ABD'yi, Rus bombardımanı karşısında daha ciddi bir tepki vermeye çağırdı.

Kerry de, "Rusya'nın eylemleri masaya gelip ciddi bir müzakere yapmayı oldukça zorlaÅŸtırıyor. Rusya'ya acil ateÅŸkes ve kapsamlı insani yardım için çaÄŸrıda bulunuyoruz. Suriye'deki insani krizi sona erdirebilmek adına Münih'te yapılacak toplantıdan ümitliyiz" diyerek toplantı için Rusya'yı iÅŸaret etmiÅŸti.

Toplantıya DışiÅŸleri Bakanı Mevlüt ÇavuÅŸoÄŸlu'nun yanı sıra ABD DışiÅŸleri Bakanı John Kerry, Rusya DışiÅŸleri Bakanı Sergey Lavrov ile Çin, Ä°ngiltere, Almanya, Fransa, Ä°talya, Suudi Arabistan, Irak, Ä°ran, Ãœrdün, Katar, Lübnan, Umman, BirleÅŸik Arap Emirlikleri ve Mısır’ın dışiÅŸleri bakanları katıldı. BirleÅŸmiÅŸ Milletler, Avrupa BirliÄŸi ve Arap BirliÄŸi’nden üst düzey temsilciler de toplantıda hazır bulundu.

Kaynak: Al Jazeera, AA